روستای ماسوله در ۵۵ کیلومتری رشت در ضلع شرقی یکی از رشته کوههای تالش دراستان گیلان قرار دارد. این محل که به سبب نوع معماری خانه هایش شهرتی جهانی یافته است ، در شیب کوه واقع شده و نمای خانه های پله ای آن در دامنه سرسبز و سر برافراشته کوه ها و رودخانه ی خروشان “ماسوله رودخان” که از خط القعر دره می گذرد ، از دل انگیزترین و دیدنی ترین مناظر گیلان و ایران است. با وسعت ۱۶ هکتار و ارتفاع ۱۰۵۰ متر از سطح دریای آزاد ساخته شده‌است. ماسوله در غرب جنوب غربی فومن قرار دارد و فاصله فومن تا رشت حدود ۲۵ کیلومتر و از فومن تا ماسوله حدود ۳۵ کیلومتر است . از طرف شمال غرب به ماسال ، از غرب به خلخال و از جنوب به پشتکوه خمسه زنجان و از مشرق به فومن محدود می شود . ماسوله در ۲۹ درجه و ۱ دقیقه عرض شمالی و ۲۷ درجه و ۸ دقیقه طول شرقی در ارتفاع ۱۰۵۰ متری از سطح دریا واقع شده است. اختلاف ارتفاع بلندترین و پایین ترین سطح روستا حدود ۱۰۰ متر است
درباره پیدایش این شهر زیبا و کم نظیر ایران نظرات گوناگونی بیان شده از جمله میر ظهیرالدین در کتاب ( گیلان و دیلمستان ) چهار بار از موسله یاد می کند که همین ماسوله امروزی است . نامهای قدیمی این بخش ( خورتاب خانی ) و بیشتر ( البقر و ماسالار ) بوده است .
گروهی گویند که در قرن سوم هجری وقتی که ( سید جلال الدین اشرف ) در طارم شکست خورد ، عون بن محمد بن علی که همراه وی بود زخمی برداشت و به ماسوله آمد و به چوپانی برخورد به او گفت : که جسد او را هر جا یافت به خاک بسپارد . پس از خاک سپردن جسد او ، چوپانان یکی پس از دیگری خانه خود را در جوار قبر او ساختند تا آبادی ماسوله به وجود آمد .
معماری ساده اما کم نظیر همراه با سر سبزی و طراوت و خرمی درختان و جنگل های اطراف ماسوله چیزی نیست که بتوان بفریت از آن گذشت و یا بی تفاوت به آن نگریست . خانه ها چون نگینی در دل کوه بنا شده ،
معماری ماسوله در یک جمله توصیف می‌شود: حیاط ساختمان بالایی پشت بام ساختمان پایینی است و قتی شما از کوچه های باریک و مارپیچ ماسوله عبور میکنید بناچار از بام خانه هائی نیز عبور خواهید کرد که صاحب خانه مطلقا به آن اعتراض ندارد .
ماسوله دارای معماری منحصر به فردی است. محوطه جلوی خانه‌ها و پشت بام‌ها هر دو به عنوان پیاده رو استفاده می‌شوند. خیابان‌های کوچک و پله‌های بسیار به هیچ وسیله نقلیه موتوری اجازه ورود نمی‌دهد.. ساختمان‌ها معمولاً از دو طبقه تجاوز نمی‌کنند. هر خانه در مجموع از دو قسمت تشکیل شده است:
قسمت زمستانی ؛ قسمت زمستانی منازل را در زبان محلی “سومه” می نامند. سومه از اتاقی کوچک که معمولاً در عقب خانه جای دارد و از نور چندانی برخوردار نیست ، شکل گرفته است. تنها نقطه ی نورگیر آن روزنه ای است به نام “لون”. در وسط این اتاق کوره ای که از آن برای آشپزی و تهیه غذا و همچنین تأمین گرما استفاده می شود ، تعبیه شده است. در گرداگرد اتاق طاقچه هایی ساخته شده که ظروف گوناگون چینی و مسی بر روی آن جا می گیرد.
قسمت تابستانی ؛ یا اتاق پیشخوان ، دارای پنجره های اروسی چوبی و بالارو است. این پنجره ها دارای گره های چینی هندسی است و با شیشه های رنگارنگ تزیین می شود.
بعضی از خانه ها علاوه بر پیشخوان ، اتاقکی بر بام منزل دارند که به زبان محلی به آن “برج” گفته می شود. این اتاق تنها در تابستان مورد استفاده قرار می گیرد. در اتاق پیشخوان طاقچه های جانبی دیده می شود. بام هر منزل در ماسوله متمایل به کوه ساخته می شود و قسمت پیشین منازل بر عقب آن مسلط است. متاسفانه شهر ماسوله در زلزله ویرانگر دچار خسارت زیادی شد اما دوباره مردم ، شهر را ساختند ، در چند سال اخیر با پیشرفت بسیار خوب و سرمایه گذاری به یکی از مناطق توریستی و سیاحتی شمال کشور بدل گشته است .